En ze leefden nog lang en gelukkig met de juiste zorg

Nederland vergrijst

Het aantal ouderen in Nederland groeit nog steeds. Op straat zie je steeds meer scootmobiels en rollators, tenminste in mijn straat, maar goed ik woon dan ook in een straat met weinig jonge mensen. Ik word al jarenlang geconfronteerd met deze snelle vergrijzing van Nederland. Het is best wel deprimerend, als ik het vergelijk met mijn vriendinnen die in een Vinex wijk omringd zijn door carrièrejagers en spelende kinderen. Ik mis levendigheid in mijn straat, maar goed ik kan dan ook niet verwachten van mijn buren dat zij elke dag energiek in de tuin springen. Het gras lijkt altijd groener aan de overkant, maar ik kan je verzekeren dat dit grijze gras ook hele mooie kanten heeft. Door gesprekken te voeren met ouderen krijg je namelijk meer inzichten over hoe zij in het leven staan en wat hun zorgbehoeftes zijn. Ik tel ongeveer 100 bejaarden in mijn straat, maar hoeveel zijn het er eigenlijk in Nederland?

Meten is weten

Begin 2017 werden er 3,1 miljoen 65-plussers geteld. Men verwacht dat dit cijfer de komende jaren nog zal stijgen aangezien de levensverwachting toeneemt. Volgens de nieuwste prognose van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)  zal Nederland in 2031 ongeveer 18 miljoen inwoners hebben. Het is niet erg om veel inwoners te hebben zolang je maar een goede samenstelling hebt. Dat wil dus zeggen dat er genoeg baby’s moeten komen, er voldoende jonge mensen moeten zijn om te werken, een aantal migraties en zo nu en dan sterfgevallen. Natuurlijk wens je niemand de dood toe en gooi je niemand zomaar het land uit, maar stiekem hopen ze op mucho baby’s en veel mensen die besluiten om elders hun oude dag door te brengen. Zoals je in de grafiek kan zien blijft het aantal mensen tussen 20 en 65 jaar groeien, worden er minder kinderen geboren en neemt de groep ouderen tussen 65 en 80 jaar toe.

Oudere migranten

In 2017 had 14 procent van de 65-plussers een migratieachtergrond. Het CBS verwacht dat het in 2060 naar 28 procent zal oplopen. De grootste groepen komen uit Marokko, Turkije, Suriname, de Nederlandse Antillen en Aruba. Daarnaast zijn er ook groepen afkomstig uit China, voormalig Nederlands Indië̈, Iran, Somalië̈, Afghanistan en voormalig Joegoslavië̈. Wat deze migrantenouderen gemeen hebben is dat zij een zeer kwetsbare positie hebben. Deze groepen hebben over het algemeen een slechtere geestelijke en fysieke gezondheid dan hun autochtone leeftijdsgenoten. Dit komt door een opeenstapeling van risicofactoren, zoals een lage sociaaleconomische positie en slechtere gezondheidsomstandigheden (2,3,4). Veel migrantenouderen hebben weinig AOW opgebouwd en wonen in achterstandswijken, vaak in woningen die niet aangepast zijn aan hun gezondheid, bijvoorbeeld in een flat op de vierde verdieping zonder lift. Zie maar eens naar boven te geraken met reuma en een boodschappentas. Bovendien hebben deze ouderen ergens op een moment in hun leven vaak te maken gehad met discriminatie en sociale uitsluiting (5), kortom deze groep is sociaal kwetsbaar (6).

Onbekend is onbemind

Migrantenouderen, met name Marokkanen en Turken maken gemiddeld minder gebruik van zorgvoorzieningen dan hun autochtone leeftijdsgenoten. Veel ouderen denken dat het aanvragen van ondersteuning veel geld kost. Omdat zij over een laag inkomen beschikken zien ze het niet zitten om nog extra zorg in te kopen, met als gevolg dat ze het vaak zelf proberen of met behulp van familieleden. Bovendien zijn deze ouderen ook niet bekend met de verschillende zorgvoorzieningen en weten ze niet hoe ze bepaalde zorg moeten aanvragen. Bovendien hebben deze ouderen moeite met het invullen van documenten, omdat ze vaak niet goed of helemaal niet kunnen lezen. Daarvoor hebben ze vaak een familielid nodig die de taal machtig is en ook de weg weet te vinden in aanvraagprocedures. Ook speelt de digitalisering een grote rol. Waar je vroeger nog een formulier kon halen (wat veel migrantenouderen deden) heb je tegenwoordig Digid nodig om in te loggen. De meeste migrantenouderen slagen er net nog in om via whatsapp naar familieleden te bellen. Inloggen met Digid gaat dan weer drie stappen te ver. Ook hebben veel migrantenouderen moeite om hun klachten en zorgbehoeften effectief te verwoorden. Dit zorgt er dan weer voor dat deze ouderen niet altijd de juiste zorg krijgen. Huisartsen dienen hier rekening mee te houden door makkelijke vragen te stellen.

En ze leefden nog lang en gelukkig met de juiste zorg

Door oudere migranten te informeren over ziekte en gezondheid is de kans groot dat zij op een gezondere manier oud kunnen worden. Het inzetten van rolmodellen uit de eigen gemeenschap kan bijdragen aan betere zorg. Deze rolmodellen kunnen de ouderen informeren over ziekte en gezondheid, maar ook attenderen op vergoedingen omdat ouderen vaak het idee hebben dat ze voor zorg moeten betalen. Bovendien kan het concept thuiszorg ook besproken worden: waar zij thuiszorg kunnen aanvragen en bij welke beperkingen zij in aanmerking komen voor thuiszorg. Het aanvragen van thuiszorg is niet vanzelfsprekend voor migrantenouderen, omdat zij vaker een beroep doen op familieleden dan autochtone bejaarden. Het verstrekken van mantelzorg is in de Marokkaanse, Surinaamse en Turkse cultuur heel normaal. Het is zelfs zo normaal dat je er niet eens over nadenkt. Mijn manier van denken komt overeen met de resultaten van een onderzoek waarin de positie van mantelzorgers met een niet-westerse afkomst werd onderzocht. In het onderzoek zagen ze dat deze groep mantelzorg moeilijk bereikbaar was en vaak geïsoleerd zorg verleent aan hun dierbare (7). Hierdoor zouden zij een groter risico hebben op overbelasting dan autochtone mantelzorgers. Ik voel me niet overbelast, maar ik kan me voorstellen dat sommige mantelzorgers het wel zo ervaren. Ook hier moet meer openheid over komen. Tenslotte is het belangrijk om de ouderen te informeren via kanalen waar zij vaak samenkomen, bijvoorbeeld in de moskee of in een intercultureel centrum. Migrantenouderen van Turkse en Marokkaanse origine bevinden zich vaak in de moskee, omdat zij zich daar beter voelen. Door gesprekken te voeren met leeftijdsgenoten die ook kampen met gezondheidsklachten voelen zij zich begrepen en ervaren zij minder eenzaamheid.

Literatuur:

1. CBS
2. Denktaş S (2011) Health and health care use of elderly immigrants in the Netherlands: a comparative study. Dissertation, Erasmus University Medical Center, Rotterdam
3. Reijneveld SA. Reported health, lifestyles, and use of health care of first generation immigrants in the Netherlands: do socioeconomic factors explain their adverse position?J Epidemiol Community Health. 1998;52(5):298–304. doi: 10.1136/jech.52.5.298
4. Silveira E, Allebeck P. Migration, ageing and mental health: an ethnographic study on perceptions of life satisfaction, anxiety and depression in older Somali men in East London.Int J Soc Welf. 2001;10(4):309–320. doi: 10.1111/1468-2397.00188.
5. Cela E, Fokkema T. Being lonely later in life: a qualitative study among Albanians and Moroccans in Italy. Ageing Soc. 2016
6. Verhagen, I. (2015). Community health workers: Bridging the gap between health needs of immigrant elderly and health- and welfare services in the Netherlands. Utrecht: Universiteit van Utrecht
7. Alleen slechte vrouwen klagen: problemen en behoeften van geïsoleerde mantelzorgers van niet-westerse afkomst in    Nederland.